De Europese economie is op weg naar een eerlijke groene en digitale toekomst en ondergaat daarbij ongekende veranderingen. Tegelijkertijd is er sprake van enorme onzekerheden in verband met de mondiale en veiligheidsvooruitzichten. Sinds het voorjaar van 2021 herstelt de economie zich krachtig van de COVID-19-pandemie. De productie is weer volledig op peil, mede dankzij de uitzonderlijke steunmaatregelen op EU- en nationaal niveau. De pandemie en de beleidsrespons van de EU hebben de dubbele transitie van de EU-economie versneld en hebben duidelijk gemaakt dat de veerkracht van de EU-economie moet worden versterkt. Daarnaast wordt de EU geconfronteerd met een aantal onmiddellijke uitdagingen als gevolg van de Russische invasie van Oekraïne, die de Europese en mondiale veiligheid en stabiliteit ondermijnt.
De snel verslechterende geopolitieke context maakt het des te noodzakelijker om nauw samen te werken met onze internationale partners en onze langetermijnagenda voor duurzame groei te versterken. Meer dan ooit moet de Unie haar internationale partnerschappen benutten om met vereende krachten gemeenschappelijke uitdagingen aan te gaan, vrede en stabiliteit te bevorderen, en voor een op regels gebaseerde internationale orde en doeltreffend multilateralisme te ijveren. De gecoördineerde reactie van de Unie en haar internationale partners op de invasie van Oekraïne laat zien hoe de Unie deze doelstellingen kan verwezenlijken. Tegelijkertijd komen er nieuwe risicobronnen en onzekere factoren aan het licht, die ook moeten worden aangepakt. Hoewel de meeste bedrijven en toeleveringsketens tijdens de pandemie een hoge mate van veerkracht en aanpassingsvermogen vertoonden, hebben het herstel en de recente ontwikkelingen in verband met de invasie van Oekraïne een aantal kwetsbaarheden aan het licht gebracht, onder meer in de energiesector, die moeten worden aangepakt om onze Europese levenswijze te beschermen, groei te handhaven en de veerkracht op langere termijn te verbeteren. De gebeurtenissen van de afgelopen weken en de snel verslechterende geopolitieke context mogen ons daarvan niet afleiden. Die ontwikkelingen bevestigen juist dat de lopende economische transformatie moet worden versneld.
Er bestaat een brede consensus over de prioriteiten voor het Europees economisch groeimodel, met inbegrip van de groene en de digitale transitie, en over de noodzaak om de economische en sociale veerkracht van de Unie te vergroten. Deze prioriteiten dragen samen bij tot de verwezenlijking van concurrerende duurzaamheid. De verwezenlijking van onze doelstellingen vereist structurele veranderingen in de EU-economie, ook op nationaal en regionaal niveau. De overgang naar een duurzaam, veerkrachtig en inclusief economisch model, dat mogelijk wordt gemaakt door een bredere verspreiding en toepassing van digitale en groene technologieën en vaardigheden, zal Europa helpen zijn belangrijkste problemen aan te pakken, zijn positie als wereldleider te verbeteren en zijn open strategische autonomie te versterken. In de huidige context is dit des te belangrijker. Tegelijkertijd moeten we de billijkheid van ons economisch model waarborgen en bescherming bieden aan hen voor wie de transitie de grootste opgave vormt, waaronder degenen die niet over de middelen of vaardigheden beschikken om er ten volle van te profiteren. De transformatie van de Europese economie zal alleen slagen als zij eerlijk en inclusief is en elke burger de vruchten kan plukken van de dubbele groene en digitale transitie.
De transformatie van onze economie berust op twee even belangrijke pijlers: investeringen en hervormingen. Het realiseren van ambitieuze en elkaar wederzijds versterkende investeringen en hervormingen zal van cruciaal belang zijn voor het welslagen van de transitie. Enerzijds zijn investeringen van cruciaal belang voor houdbare en duurzame groei en een voorwaarde voor een versnelde groene en digitale transitie. Anderzijds moeten onze economische structuren en het regelgevingskader de economische transformatie ondersteunen en bevorderlijk zijn voor investeringen. Op alle niveaus zijn hervormingen nodig om specifieke investeringsbelemmeringen weg te nemen, de werking van de product- en arbeidsmarkt te verbeteren, productie- en consumptiepatronen te wijzigen en de sociaal-economische veerkracht te versterken.
Om deze doelstellingen te verwezenlijken, moeten alle bestaande instrumenten op coherente wijze worden ingezet. Onze ambities om tegen 2050 klimaatneutraliteit te bereiken, de kansen van het digitale decennium te benutten en onze economische, territoriale en sociale veerkracht te vergroten, vereisen onmiddellijke actie. Hele sectoren en regio’s zullen een ingrijpende transformatie ondergaan, die zal leiden tot arbeidsherverdeling en veranderende behoeften aan vaardigheden. Ook de consumptiepatronen zullen veranderen. De investeringsbehoeften zijn van een orde die de betrokkenheid vereist van zowel de publieke als de particuliere sector. Daarbij zullen de meeste investeringen van de particuliere sector moeten komen.
NextGenerationEU, met inbegrip van de faciliteit voor herstel en veerkracht (RFF), en de EU-begroting geven een broodnodige impuls aan het herstel. De snelle inzet van nieuwe EU-instrumenten, waaronder het Europees instrument voor tijdelijke steun om het risico op werkloosheid te beperken in een noodtoestand (SURE) en het investeringsinitiatief voor herstel na het coronavirus (CRII), heeft de gevolgen van de crisis verzacht. De RFF draagt bij tot het herstel door middel van subsidies en leningen die tot ondersteuning van hervormingen en investeringen in de lidstaten strekken. Hoewel de RFF een tijdelijk instrument is, zullen de effecten ervan, dankzij de focus op duurzame en groeibevorderende hervormingen en investeringen, langdurig zijn. Particuliere en publieke investeringen, op nationaal en EU-niveau, zullen langere tijd nodig zijn. Aangezien het grootste deel van de investeringen om de dubbele transitie te financieren en de veerkracht te vergroten, afkomstig zal zijn van de particuliere sector, moeten publieke investeringen doelgericht zijn en particuliere investeringen aantrekken. Er wordt momenteel over nagedacht hoe deze doelstellingen het best kunnen worden bereikt op een wijze die samengaat met groeivriendelijke vermindering van de hoge overheidsschuld.
Onze kaders en regels moeten de EU-doelstellingen ondersteunen en de juiste stimulansen creëren voor huishoudens en bedrijven. Daarom is het belangrijk om vooruitgang te boeken met de hervormingsagenda op EU-niveau en om de voorstellen van de Commissie in het kader van het “Fit for 55”-pakket en de voorstellen die ten grondslag liggen aan de digitale agenda van de EU snel goed te keuren en uit te voeren. Deze zijn van cruciaal belang voor de verwezenlijking van de doelstellingen van de Overeenkomst van Parijs en de duurzameontwikkelingsdoelstellingen.
De eengemaakte markt is Europa’s voornaamste economische troef en zijn belangrijkste bron van veerkracht. Deze markt biedt zekerheid en schaalvoordelen, fungeert als mondiale springplank voor Europese bedrijven en zorgt ervoor dat hoogwaardige consumentenproducten in ruime mate beschikbaar zijn. De pandemie heeft aangetoond dat als de eengemaakte markt niet werkt, iedereen daarvoor de prijs betaalt: consumenten, industrie- en dienstensector, grote ondernemingen, maar ook de vele kmo’s in de toeleveringsketen. Daarom blijft de Commissie zich inspannen om het volledige potentieel van de eengemaakte markt te ontsluiten, bestaande belemmeringen weg te nemen en de veerkracht van de markt te vergroten door na te denken over de wijze waarop zij crisisbestendiger kan worden gemaakt, ook met het oog op het vrije verkeer van goederen. We moeten zorgen voor veerkrachtige toeleveringsketens, onder meer om de logistiek en de voorzieningszekerheid voor een aantal belangrijke economische sectoren veilig te stellen, door het aanbod te diversifiëren en in innovatie en nieuwe capaciteiten te investeren. Het is ook belangrijk om tekorten aan arbeidskrachten en vaardigheden te verhelpen en cyberdreigingen weg te nemen. Voor een doeltreffender mobilisering van particuliere investeringen zal doortastend optreden nodig zijn om de bankenunie te voltooien en snel vooruitgang te boeken met de kapitaalmarktenunie, met inbegrip van de acties inzake duurzame financiering. Voorts is het van essentieel belang dat de Europese vaardighedenagenda operationeel wordt. Andere beleidsmaatregelen zullen ook bijdragen tot de bredere doelstellingen, onder meer op het gebied van belastingen, handelsbeleid en het kader voor economische governance.
Deze mededeling is bedoeld als bijdrage aan het informele overleg van de leiders over het Europees model voor economische groei. Zij onderstreept het belang van de volledige uitvoering van de op EU-niveau overeengekomen maatregelen, een gecoördineerd optreden van alle relevante actoren (waaronder de EU, de lidstaten en de particuliere sector) en het bevorderen van de belangrijkste investeringen en hervormingen die nodig zijn voor duurzame groei en welzijn op lange termijn voor alle EU-burgers. Gezien het mondiale karakter van de uitdagingen die ons wachten, zal optreden op EU- en internationaal niveau van essentieel belang zijn. Ook zal het zaak zijn dat niet alleen de lidstaten, maar ook particuliere actoren dezelfde richting inslaan.
